นางรัตติกุล จันทร์สุริยา ที่ปรึกษาประจำคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เปิดเผยว่า เมื่อวันที่ 25 – 27 พฤศจิกายน 2567 คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) โดยนางสาวพรประไพ กาญจนรินทร์ ประธานกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พร้อมด้วยที่ปรึกษาประจำ กสม. เลขาธิการ กสม. และเจ้าหน้าที่สำนักงาน กสม. ได้เข้าร่วม “การประชุมสหประชาชาติว่าด้วยธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน ครั้งที่ 13” (13th United Nations Forum on Business and Human Rights) ณ สำนักงานสหประชาชาติ นครเจนีวา ประเทศสวิตเซอร์แลนด์
การประชุมดังกล่าวเป็นการประชุมใหญ่ประจำปีจัดโดยคณะทำงานด้านธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน (Working Group on Business and Human Rights) ของคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (United Nations Human Rights Council: HRC) เพื่อแลกเปลี่ยนแนวคิดและประสบการณ์จากภาคส่วนต่าง ๆ ในการขับเคลื่อนหลักการชี้แนะของสหประชาชาติว่าด้วยธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน (The UN Guiding Principles on Business and Human Rights: UNGPs) ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมการประกอบธุรกิจที่มีความรับผิดชอบและไม่ละเมิดสิทธิมนุษยชน รวมถึงการคุ้มครองเยียวยาผู้ที่ได้รับผลกระทบอย่างเป็นรูปธรรม
หัวข้อหลักสำหรับการประชุมปีนี้ คือ การผสมผสานมาตรการต่าง ๆ อย่างเหมาะสมเพื่อคุ้มครองสิทธิมนุษยชนในบริบทของการดำเนินกิจกรรมทางธุรกิจ (‘Smart Mix of Measures’ to protect human rights in the context of business activities) โดยมีผู้เข้าร่วมการประชุมกว่า 3,800 คน จาก 156 ประเทศ ทั่วโลก ประกอบด้วยผู้แทนจากภาครัฐ ภาคธุรกิจ องค์กรภาคประชาสังคม ชุมชนท้องถิ่น สหภาพแรงงาน ทนายความ สื่อมวลชน และนักวิชาการ ซึ่งมีการประชุมออนไลน์ทางไกลด้วย
เวทีการประชุมแบ่งเป็นประเด็นย่อยและกิจกรรมสร้างเครือข่ายรวมกว่า 60 กิจกรรม เพื่อให้ผู้เข้าร่วมประชุมได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์และข้อคิดเห็นเกี่ยวกับการสร้างสมดุลที่เหมาะสมของการใช้มาตรการระดับประเทศและระหว่างประเทศ รวมทั้งมาตรการแบบบังคับและสมัครใจ เพื่อให้ผู้ถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนจากการดำเนินธุรกิจได้รับการคุ้มครองและเยียวยาอย่างเป็นรูปธรรม ตัวอย่างประเด็นสำคัญของการหารือ เช่น บทบาทหน้าที่ของรัฐเพื่อสนับสนุนสิทธิมนุษยชนผ่านมาตรการทางนโยบายและกฎหมาย เทคโนโลยีและปัญญาประดิษฐ์ (AI) กับผลกระทบต่อสิทธิมนุษยชน การเข้าถึงการเยียวยาสำหรับผู้ได้รับผลกระทบจากธุรกิจ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการพัฒนาแนวทางแก้ปัญหาที่ยั่งยืน สิทธิของชนพื้นเมืองและการปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ และการตรวจสอบสิทธิมนุษยชนอย่างรอบด้าน (Human Rights Due Diligence: HRDD) เป็นต้น
ในช่วงปิดการประชุม ประธาน กสม. ได้ร่วมกล่าวถึงบทบาทของสถาบันสิทธิมนุษยชนแห่งชาติที่มุ่งเน้นการสร้างความรู้ความเข้าใจและผลักดันให้ผู้ที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ายทั้งภาครัฐและเอกชนปฏิบัติตามหลักการ UNGPs อย่างจริงจัง รวมทั้งนำเสนอความสำเร็จและข้อท้าทายจากประสบการณ์ของ กสม. ไทย ตลอดจนข้อเสนอแนะแนวทางเพื่อแก้ไขข้อท้าทายเหล่านั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง บทบาทด้านการส่งเสริมให้ภาคธุรกิจและผู้กำหนดนโยบายตระหนักรู้และเข้าใจประเด็นสิทธิมนุษยชน และนำไปปฏิบัติหรือดำเนินการให้มีการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนอย่างเป็นรูปธรรม การผลักดันให้มีการบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง เพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกิดจากการประกอบธุรกิจอย่างมีประสิทธิภาพ อันนำไปสู่การดำเนินธุรกิจที่มีความรับผิดชอบและการชดเชยเยียวยาความเสียหายแก่ผู้ถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนอย่างแท้จริง ตลอดจนสร้างความร่วมมือกับภาคประชาสังคมอย่างใกล้ชิด ซึ่งภายใต้ข้อจำกัดและข้อท้าทายที่เผชิญนั้น กสม. ได้ร่วมมือกับคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (ก.ล.ต.) ซึ่งมีอำนาจกำกับดูแลการประกอบธุรกิจของบริษัทจดทะเบียน โดยเน้นย้ำความจำเป็นของมาตรการบังคับให้เปิดเผยข้อมูลเพื่อความโปร่งใสและสร้างความรับผิดชอบเมื่อเกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชนในห่วงโซ่อุปทาน
นอกจากนี้ กสม. ยังส่งเสริมให้ธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) จัดทำนโยบายและแนวปฏิบัติด้านสิทธิมนุษยชนและการตรวจสอบสิทธิมนุษยชนอย่างรอบด้าน โดยคำนึงถึงความพร้อมด้านทรัพยากร เครื่องมือและความรู้ความเข้าใจ ซึ่งพบว่ามีผู้ประกอบการรุ่นใหม่ให้ความสนใจและพร้อมที่จะดำเนินการดังกล่าว
ประธาน กสม. ยังได้เสนอแนะแนวทางสำคัญ คือ การมีมาตรการเชิงบังคับให้ธุรกิจขนาดใหญ่ป้องกันและลดผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการละเมิดสิทธิมนุษยชนดังที่กำหนดไว้ตามแนวทางการตรวจสอบสิทธิมนุษยชนอย่างรอบด้าน (Human Rights Due Diligence: HRDD) ในขณะเดียวกัน ก็ควรมีมาตรการสนับสนุนและจูงใจสำหรับ SMEs เช่น สิทธิประโยชน์ทางภาษีหรือสินเชื่อ เพื่อเพิ่มขีดความสามารถให้ SMEs ดำเนินการตาม HRDD อย่างมีประสิทธิภาพและสอดคล้องกับมาตรฐานด้านสิทธิมนุษยชน ทั้งนี้ การผสมผสานมาตรการต่าง ๆ ทั้งภาคบังคับและสมัครใจอย่างเหมาะสม จะช่วยให้ภาคธุรกิจเป็นทั้งผู้มีบทบาทสำคัญในระบบเศรษฐกิจและมีส่วนร่วมในการส่งเสริมการเคารพสิทธิมนุษยชนในสังคม
การเข้าร่วมประชุมครั้งนี้ นอกจาก กสม. จะได้ร่วมแลกเปลี่ยนประสบการณ์การทำงานในประเด็นธุรกิจกับสิทธิมนุษยชนของประเทศต่าง ๆ แล้ว ยังเป็นโอกาสได้รับทราบแนวคิดและข้อท้าทายอื่น ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อการขับเคลื่อนงาน โดยเฉพาะการส่งเสริมให้ผู้ประกอบธุรกิจและผู้ที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ายตระหนักรู้ถึงความสำคัญของสิทธิมนุษยชน
