นางสาวหรรษา หอมหวล เลขาธิการคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เปิดเผยว่า ในช่วงที่ผ่านมา คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) ได้รับเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับโครงการไฟฟ้าพลังน้ำในแม่น้ำโขงสายประธาน ของ สปป. ลาว รวม 5 โครงการ ได้แก่ โครงการไฟฟ้าพลังน้ำเขื่อนปากแบง เขื่อนสานะคาม เขื่อนภูงอย เขื่อนบ้านกุ่ม และเขื่อนปากชม ซึ่งคาดว่าหากก่อสร้างแล้วเสร็จประเทศไทยจะรับซื้อไฟฟ้าจากโครงการดังกล่าว และอาจส่งผลให้ประชาชนต้องแบกรับภาระค่าไฟในระยะยาว นอกจากนี้ สถานการณ์ราคาพลังงานโลกที่ผันผวน โครงสร้างการผลิตไฟฟ้า การบริหารจัดการเชื้อเพลิง และนโยบายการกำหนดราคาค่าไฟที่ไม่ชัดเจน รวมถึงข้อจำกัดด้านการเข้าถึงข้อมูลต้นทุนการผลิตไฟฟ้า และปัจจัยต่าง ๆ ที่มีผลต่อการปรับขึ้นลงของราคาค่าไฟฟ้า ส่งผลให้สังคมเกิดข้อถกเถียงและตั้งคำถามเกี่ยวกับความโปร่งใส ความเป็นธรรม และความสมเหตุสมผลของการกำหนดอัตราราคาค่าไฟฟ้าที่ภาคครัวเรือนต้องรับภาระ
กสม. เห็นว่า ไฟฟ้าเป็นปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิตและเป็นต้นทุนสำคัญของภาคครัวเรือนไทย การเข้าถึงไฟฟ้าในราคาที่เป็นธรรมจึงไม่ไช่เพียงประเด็นทางเศรษฐกิจ แต่ยังเชื่อมโยงกับสิทธิมนุษยชนหลายประการ อาทิ สิทธิในการมีมาตรฐานการครองชีพที่เพียงพอ การมีที่อยู่อาศัยที่เหมาะสม และบริการสาธารณูปโภคที่จำเป็น สิทธิในสุขภาพ และสิทธิในการเข้าถึงข้อมูลและการศึกษา อัตราราคาค่าไฟฟ้าจึงส่งผลกระทบโดยตรงต่อคุณภาพชีวิต ภาระทางเศรษฐกิจ และความเป็นอยู่ของประชาชนในวงกว้าง
ดังนั้น เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับสถานการณ์อัตราราคาค่าไฟฟ้าภาคครัวเรือน และเพื่อแสวงหาแนวทางการกำหนดอัตราราคาค่าไฟฟ้าที่สะท้อนต้นทุนที่แท้จริงของผู้ผลิตไฟฟ้าและคำนึงถึงความสามารถในการรับภาระค่าไฟฟ้าของประชาชน รวมทั้งส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในกระบวนการตัดสินใจเชิงนโยบายบนฐานของสิทธิมนุษยชน กสม. จึงเห็นควรศึกษาและรวบรวมข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสาเหตุที่ทำให้การกำหนดราคาค่าไฟฟ้าไม่เป็นธรรม เช่น การคาดการณ์ความต้องการใช้ไฟฟ้าที่ส่งผลให้มีการสร้างโรงไฟฟ้าที่เกินความจำเป็นและส่งผลต่อค่าไฟฟ้า สัญญาซื้อขายไฟฟ้าระยะยาวกับผู้ผลิตไฟฟ้าเอกชน การเลือกใช้เชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้า และความสัมพันธ์ระหว่างต้นทุนที่แท้จริงกับราคาที่เรียกเก็บจากประชาชน ตลอดจนศึกษาถึงความสัมพันธ์ระหว่างราคาค่าไฟฟ้ากับภาระค่าครองชีพของประชาชน ผลกระทบของราคาค่าไฟฟ้าต่อสิทธิของประชาชนในภาคครัวเรือน โดยเฉพาะกลุ่มครัวเรือนที่มีรายได้น้อย รวมทั้งศึกษาถึงแนวทางแก้ไขปัญหาราคาค่าไฟฟ้าอย่างยั่งยืนและเป็นธรรม โดยพิจารณาจากการปรับปรุงโครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าให้สะท้อนต้นทุนที่แท้จริง มาตรการช่วยเหลือเฉพาะสำหรับครัวเรือนที่มีรายได้น้อย การสนับสนุนพลังงานหมุนเวียนและพลังงานสะอาด การเปิดเผยข้อมูลต้นทุนที่แท้จริง และการมีส่วนร่วมของภาคประชาชนในการกำหนดราคาค่าไฟฟ้า ทั้งนี้เพื่อนำไปสู่การจัดทำข้อเสนอแนะในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนเกี่ยวกับการกำหนดอัตราราคาค่าไฟฟ้าที่เหมาะสมและเป็นธรรมต่อภาคครัวเรือน
ในการรวบรวมศึกษาข้อมูลตามประเด็นดังกล่าว กสม. จะเปิดรับฟังข้อเท็จจริงและความคิดเห็นจากกลุ่มผู้มีส่วนได้เสีย 3 กลุ่ม ได้แก่ (1) หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง (2) ผู้จัดหา ผู้ผลิต และผู้จำหน่ายพลังงาน และ (3) ผู้เชี่ยวชาญ ผู้ทรงคุณวุฒิ และภาคประชาสังคมที่ศึกษาด้านพลังงาน รวมทั้งจะมีการจัดทำแบบสำรวจความคิดเห็นสาธารณะ (โพล) และแบบสอบถามออนไลน์เพื่อรับฟังความคิดเห็นจากประชาชนทั่วไปด้วย
ล่าสุด เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 2568 ที่ผ่านมา กสม. ได้จัดประชุมรับฟังความเห็นครั้งแรกจากกลุ่มหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องจำนวน 20 หน่วยงาน เช่น กระทรวงพลังงาน รวมถึงสำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน และกรมธุรกิจพลังงาน กระทรวงอุตสาหกรรม สำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สำนักงานเศรษฐกิจการคลัง สำนักงานคณะกรรมการนโยบายรัฐวิสาหกิจ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทย การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค และการไฟฟ้านครหลวง ซึ่งแต่ละหน่วยงานได้ร่วมกันให้ข้อมูลเกี่ยวกับมาตรการหรือโครงการช่วยเหลือผู้ใช้ไฟฟ้าที่ด้อยโอกาสให้เข้าถึงไฟฟ้าในราคาที่เป็นธรรม พร้อมข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการทำงานร่วมกันของภาครัฐ การออกนโยบายที่ชัดเจน และแนวทางการลดต้นทุนค่าไฟฟ้าที่จะส่งผลต่อราคาค่าไฟฟ้าที่เป็นธรรมสำหรับประชาชน
โดยหลังจากนี้ กสม. จะเดินหน้าจัดประชุมรับฟังความคิดเห็นจากกลุ่มผู้ผลิตไฟฟ้า กลุ่มเอกชน กลุ่มนักวิชาการ และภาคประชาสังคมใน 4 ภูมิภาค และจัดทำโพลสำรวจความคิดเห็นสาธารณะในรูปแบบแบบสอบถามออนไลน์เพื่อให้ประชาชนได้ร่วมให้ข้อคิดเห็นในช่วงระหว่างเดือนตุลาคม – พฤศจิกายน 2568 นี้ ทั้งนี้ ผู้สนใจสามารถติดตามรายละเอียดและความคืบหน้าได้ทางเว็บไซต์หรือเฟซบุ๊กแฟนเพจสำนักงาน กสม.
