รายงานของสหรัฐฯ เผยบริษัทจีนยังคงมีช่องทางสั่งซื้อเครื่องมือผลิตชิปจากสหรัฐฯ เพื่อนำไปใช้ผลิตเซมิคอนดักเตอร์ระดับก้าวหน้าได้ แม้วอชิงตันจะกำหนดมาตรการคุมเข้มส่งออกเพื่อหยุดยั้งความเจริญของอุตสาหกรรมชิปแดนมังกรก็ตาม
คณะกรรมาธิการทบทวนด้านเศรษฐกิจและความมั่นคงสหรัฐฯ-จีน (US-China Economic and Security Review Commission) ได้เผยแพร่รายงานความยาว 741 หน้ากระดาษเมื่อวันอังคาร (14 พ.ย.) โดยเป็นการประเมินผลลัพธ์จากนโยบายควบคุมการส่งออกของรัฐบาลประธานาธิบดี โจ ไบเดน ในเดือน ต.ค. ปี 2022 ที่มุ่งสกัดกั้นไม่ให้ผู้ผลิตชิปจีนสามารถเข้าถึงเครื่องมืออันทันสมัยของสหรัฐฯ ที่จะนำไปใช้ผลิตชิปก้าวหน้าตั้งแต่ระดับ 14 นาโนเมตรลงไป
แม้กระทรวงพาณิชย์สหรัฐฯ จะกำหนดตัวเลข 14 นาโนเมตรเป็นเกณฑ์ควบคุมการส่งออก แต่รายงานชี้ว่าในทางปฏิบัติจริง “ผู้นำเข้าส่วนใหญ่มักสามารถสั่งซื้อเครื่องไม้เครื่องมือได้ หากอ้างว่านำไปใช้กับสายการผลิตรุ่นเก่า และด้วยข้อจำกัดเรื่องตรวจสอบการใช้งานขั้นสุดท้าย (end-use) ทำให้ยากที่จะพิสูจน์ได้ว่าเครื่องมือเหล่านั้นถูกนำไปใช้ผลิตชิประดับก้าวหน้ากว่าที่ระบุหรือไม่”
ผลการประเมินนี้มีขึ้น ในขณะที่สหรัฐฯ กำลังพยายามตรวจสอบว่าบริษัทโทรคมนาคมยักษ์ใหญ่ของจีนอย่างหัวเว่ย (Huawei) สามารถใช้โรงงานของ SMIC ผลิตชิประดับ 7 นาโนเมตร เพื่อใช้เป็นขุมพลังให้สมาร์ทโฟนรุ่น Mate 60 Pro ได้อย่างไร ทั้งๆ ที่สหรัฐฯ ก็เริ่มใช้มาตรการจำกัดการส่งออกตั้งแต่ปีที่แล้ว
หัวเว่ย และ SMIC ซึ่งเป็นผู้ผลิตชิปรายใหญ่ของจีนยังถูกสหรัฐฯ ขึ้นบัญชีดำจำกัดการค้าในปี 2019 และ 2020 ซึ่งในทางทฤษฎีควรจะทำให้ซัปพลายเออร์ในอเมริกาไม่สามารถส่งออกเทคโนโลยีขั้นสูงบางอย่างให้บริษัทจีนทั้งสองได้
ผู้สังเกตการณ์ด้านจีนเคยตั้งข้อสันนิษฐานว่า SMIC อาจจะผลิตชิป 7 นาโนเมตรด้วยเครื่องไม้เครื่องมือที่ซื้อก่อนเดือน ต.ค. ปี 2022 แต่รายงานของสหรัฐฯ ชี้ว่าบริษัทจีนรายนี้ยังมีช่องทางอื่นๆ ที่จะจัดหาอุปกรณ์การผลิตมาจากต่างประเทศได้
แม้สหรัฐฯ จะประสบความสำเร็จในการอุดช่องโหว่ด้วยการโน้มน้าวให้ชาติพันธมิตรอย่างญี่ปุ่นและเนเธอร์แลนด์ใช้มาตรการจำกัดส่งออกเทคโนโลยีชิปไปยังจีนเช่นกัน ทว่าจีนนั้นได้เร่งกักตุนเครื่องไม้เครื่องมือเอาไว้แล้วในช่วงเวลาระหว่างที่สหรัฐฯ เริ่มคุมส่งออกในเดือน ต.ค. ปี 2022 กับก่อนที่ญี่ปุ่นและเนเธอร์แลนด์จะออกมาตรการเดียวกันในเดือน ก.ค. และ ก.ย. ปี 2023 ตามลำดับ
รายงานของสหรัฐฯ ชี้ว่า ระหว่างเดือน ม.ค.-ส.ค.ที่ผ่านมา จีนได้นำเข้าเครื่องมือผลิตเซมิคอนดักเตอร์จากเนเธอร์แลนด์เป็นมูลค่าสูงถึง 3,200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือเพิ่มขึ้น 96.1% จากระดับ 1,700 ล้านดอลลาร์ในช่วงเวลาเดียวกันของปี 2022 และยังพบด้วยว่าจีนสั่งซื้อเครื่องมือผลิตเซมิคอนดักเตอร์จากทั่วโลกรวมเป็นมูลค่าถึง 13,800 ล้านดอลลาร์ ในช่วง 8 เดือนแรกของปีนี้
รายงานฉบับนี้ไม่ได้ให้คำแนะนำที่เฉพาะเจาะจงว่าสหรัฐฯ ควรจะอุดช่องโหว่อย่างไร แต่เรียกร้องให้สภาคองเกรสประเมินผลลัพธ์ของมาตรการจำกัดการส่งออกเครื่องมือผลิตชิปไปยังจีนในรอบ 1 ปี โดยมอบหมายให้สำนักงานตรวจสอบอิสระของรัฐสภาสหรัฐฯ (General Accountability Office) เป็นผู้ดำเนินการ และเผยแพร่ให้สาธารณชนรับทราบภายใน 6 เดือน
