ไทย-จีน ฟรีวีซ่า ประโยชน์และความท้าทาย

เศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรีไทย ได้เปิดเผยข่าวดีว่า ทางการไทยและจีนบรรลุข้อตกลงที่จะผลักดัน ‘ฟรีวีซ่าถาวร’ ให้แก่กัน โดยผู้นำไทยเผยว่า จะเริ่มใช้แนวทางดังกล่าวในวันที่ 1 มีนาคม 2024 หลังระยะเวลาที่ไทยประกาศให้ ‘ฟรีวีซ่าชั่วคราว’ แก่นักท่องเที่ยวจีนตั้งแต่ช่วงปลายเดือนกันยายน 2023 จะสิ้นสุดลงในวันที่ 29 กุมภาพันธ์นี้

โดยนายกฯ ไทยได้เน้นย้ำว่า แนวทางนี้จะช่วยส่งเสริมอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวในไทย และช่วยพัฒนาความสัมพันธ์ระหว่างทั้งสองประเทศในแน่นแฟ้นยิ่งขึ้น ขณะที่หวังเหวินปิน โฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีน ก็ระบุว่า การที่จีนและไทยจะเสริมสร้างการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมระหว่างประชาชนผ่านการดำเนินนโยบายฟรีวีซ่านั้นสอดคล้องกับผลประโยชน์พื้นฐานของประชาชนทั้งสองประเทศ

ด้านภาพรวมการท่องเที่ยว ในปี 2023 ที่ผ่านมา มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางมาประเทศไทยกว่า 28 ล้านคน และสร้างรายได้ให้กับประเทศราว 3.5 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 1.2 ล้านล้านบาท) โดยในแง่ภาพรวมจำนวนนักท่องเที่ยวที่เดินทางมาไทยในปีที่ผ่านมาถือว่าเกินเป้าเล็กน้อย ขณะที่ในส่วนเฉพาะของจำนวนนักท่องเที่ยวจีนนั้น ยังถือว่ายังไม่ถึงเป้าหมายที่ตั้งไว้ที่ราว 4 ล้านคน โดยตัวเลขชาวจีนที่เดินทางมาไทยในปี 2023 อยู่ที่ราว 3.5 ล้านคน ซึ่งมากสุดเป็นอันดับที่ 2 รองจากนักท่องเที่ยวมาเลเซียที่เดินทางมาไทยกว่า 4.5 ล้านคน

ในช่วงสัปดาห์แรกหลังจากที่ทางการไทยให้ฟรีวีซ่าชั่วคราวแก่นักท่องเที่ยวจีน ซึ่งตรงกับช่วงวันหยุดยาวเนื่องในวันชาติจีน เฉพาะในช่วง 2 วันแรกมีชาวจีนเดินทางเข้าไทยมากถึง 22,000 คน แต่อาจมีการชะลอตัวลงเล็กน้อยในช่วงหลังเกิดเหตุกราดยิงใจกลางกรุงเทพฯ และมีนักท่องเที่ยวจีนเสียชีวิต

โดยตัวเลขนักท่องเที่ยวจีนในปี 2023 ถือว่าน้อยกว่าครึ่งหนึ่งของตัวเลขนักท่องเที่ยวจีนที่เดินทางมาไทยช่วงก่อนโควิดในปี 2019 ซึ่งเคยพุ่งสูงเกือบ 11 ล้านคน ขณะที่ในปี 2022 มีคนจีนเดินทางมาไทยเพียงราว 270,000 คน เท่านั้น

สาเหตุสำคัญบางประการที่ทำให้นักท่องเที่ยวจีนเดินทางมาไทยลดน้อยลงในช่วงที่ผ่านมาอาจมาจากสภาพเศรษฐกิจจีนที่ชะลอตัว จำนวนไฟลต์บินราคาประหยัดในยุคหลังโควิดที่ลดน้อยลง ประกอบกับเหตุผลด้านความปลอดภัย รวมถึงการกราดยิงและมีข่าวลือนักท่องเที่ยวถูกลักพาตัวไปค้าแรงงานในประเทศเพื่อนบ้าน

โดยในปี 2024 การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ตั้งเป้าหมายให้มีนักท่องเที่ยวจีนเดินทางมาไทยกว่า 8 ล้านคน 

ก่อนหน้านี้ไทยให้ฟรีวีซ่าจีน แล้วทำไมจีนไม่ให้ฟรีวีซ่าไทย

ภายหลังจากที่ทางการไทยอนุมัติฟรีวีซ่าชั่วคราวให้กับชาวจีนตั้งแต่วันที่ 25 กันยายน 2023 หลังจากนั้นไม่นานทางการจีนได้พิจารณาอนุมัติให้ฟรีวีซ่าชั่วคราวแก่ 6 ประเทศ ได้แก่ ฝรั่งเศส เยอรมนี อิตาลี เนเธอร์แลนด์ สเปน และมาเลเซีย โดยเริ่มมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 ธันวาคม 2023 – 30 พฤศจิกายน 2024 ซึ่งไร้เงาของประเทศไทย เพราะเหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น 

THE STANDARD สอบถามความคิดเห็น ภากร กัทชลี อาจารย์ประจำภาควิชาการตลาด คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และเจ้าของเพจ ‘อ้ายจง’ ถึงประเด็นที่เกี่ยวข้องกับฟรีวีซ่าระหว่างไทยและจีน โดยภากรอธิบายข้อสังเกตข้างต้นว่า “นายกฯ ไทยได้ชี้แจงว่า หน่วยงานของทั้งสองประเทศกำลังพูดคุยหารือกันในประเด็นฟรีวีซ่าถาวรอยู่ในขณะนั้น จึงทำให้ไม่มีไทยในกลุ่มประเทศที่ได้รับการอนุมัติฟรีวีซ่าชั่วคราวจากทางการจีนเมื่อช่วงปลายปีที่ผ่านมา” ซึ่งสอดคล้องกับมุมมองของภากรที่ระบุว่า “มีความเป็นไปได้ที่ขณะนั้นทางการจีนอาจกำลังอยู่ในช่วงติดตามสถานการณ์ในไทยว่าจะเป็นอย่างไรต่อไป 

“สมมติว่าถ้าเรากำลังจะมีข้อตกลงอะไรบางอย่างกับเพื่อน แต่เพิ่งเกิดประเด็นที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยในบ้านเพื่อน เราก็อาจต้องพิจารณาให้รอบคอบว่าไปแล้วจะเกิดประเด็นอะไรไหม ไปแล้วจะปลอดภัยดีหรือเปล่า

“นอกจากนี้ เหตุผลด้านเศรษฐกิจก็เป็นปัจจัยที่สำคัญ โดยมาเลเซียถือเป็นคู่ค้ารายใหญ่สำคัญของจีน ขณะที่ไทยเองก็เป็นคู่ค้าที่สำคัญเช่นเดียวกัน ประเทศในอาเซียนสำคัญหมดสำหรับประเทศจีนในขณะนี้ และถ้าเราดูในแง่ของการเติบโตทางเศรษฐกิจด้วยก็ต้องยอมรับว่ามาเลเซียก็ค่อนข้างน่าสนใจ 

“แต่ทำไมจีนถึงให้ฟรีวีซ่าชั่วคราวแก่ประเทศยุโรปถึง 5 ประเทศ ก็อาจเป็นเพราะว่าจีนพยายามที่จะเปิดประเทศและผลักดันการค้าระหว่างประเทศ

ภากรกล่าวว่า “ขณะนี้เรายังไม่ได้เห็นรายละเอียดที่เป็นทางการทั้งหมดจากทั้งสองฝ่าย ซึ่งอาจมีการปรับเปลี่ยนรายละเอียดหรือกรอบเวลาในอนาคตก็เป็นได้ อาจต้องรอติดตามข้อมูลที่เป็นทางการอีกครั้ง โดยโฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีนได้ออกมายืนยันแล้วว่า คณะทำงานของทั้งสองประเทศกำลังสื่อสารกันอย่างใกล้ชิดในขณะนี้ โดยจีนยังใช้คำว่ามีการทำงานร่วมกันอยู่ ขณะที่ทางการไทยระบุแล้วว่า ฟรีวีซ่าถาวรที่ให้กับจีนจะเริ่มขึ้นวันที่ 1 มีนาคม 2024

“แต่ถ้าถามว่า ถ้าฟรีวีซ่าถาวรเกิดขึ้นจริงจะก่อให้เกิดอะไร ในมิติเชิงบวกแน่นอนว่าจะเป็นผลดีต่อภาคการท่องเที่ยวของทั้งสองประเทศ โดยจีนต้องการกระตุ้นภาคการท่องเที่ยวภายในประเทศ กระตุ้นให้คนเดินทางท่องเที่ยวในจีนมากยิ่งขึ้น เพราะนับตั้งแต่จีนเปิดประเทศหลังโควิด การท่องเที่ยวในประเทศจีนเติบโตสูงมากโดยท่องเที่ยวจีนด้วยกันเอง สิ่งที่เขาต้องการต่อไปคือการทำให้นักท่องเที่ยวต่างชาติมาท่องเที่ยวประเทศจีน เพื่อกระตุ้นการใช้จ่ายและภาคเศรษฐกิจภายในจีน

“ขณะที่มุมของไทย ไทยก็จะได้ประโยชน์โดยเฉพาะในภาคการท่องเที่ยว เพราะรายได้ที่สำคัญของไทยอิงอยู่กับนักท่องเที่ยวจีนมานานมากแล้ว ซึ่งเราก็หวังจะให้กลับมาเหมือนในช่วงก่อนโควิด ซึ่งตัวเลข 8 ล้านที่ตั้งเป้าไว้ในปีนี้ถือเป็นตัวเลขที่ใกล้เคียงกับจำนวนนักท่องเที่ยวจีนที่เดินทางมาไทยช่วงก่อนที่โควิดจะแพร่ระบาด ถ้ายิ่งมีคำว่า ‘ฟรีวีซ่าถาวร’ อาจยิ่งเอื้อให้เกิดการเดินทางไปมาระหว่างทั้งสองประเทศเพิ่มขึ้นอย่างมาก อุปสรรคเรื่องการเดินทางก็จะลดลงตามไปด้วย และมีไฟลต์บินตรงระหว่างไทยและจีนมากขึ้น

“ถ้าฟรีวีซ่าถาวรเกิดขึ้นทั้งสองฝ่าย แปลว่ารัฐบาลจีนมั่นใจและให้ความสำคัญกับประเทศไทยอย่างมาก จุดนี้จะช่วยทำให้คนในประเทศของเขาซึ่งมีความชาตินิยมก็จะยิ่งมีความมั่นใจเพิ่มขึ้นตามไปด้วย ฟรีวีซ่าไม่ใช่แค่เอื้อประโยชน์ด้านการท่องเที่ยว แต่ยังก่อให้เกิดโอกาสทางธุรกิจ”